In 2008 opperden enkele enthousiaste Bulanders het idee om met een theatercafé te starten. De dorpskern Maarheeze had inmiddels al enkele jaren goede ervaringen met een theatercafé in De Smeltkroes. Zoiets moest in Budel ook mogelijk zijn: een klein, gezellig theater met een nostalgische naam in gemeenschapshuis De Borgh. De naamkeuze viel op ‘Lexke’, naar het oude snoepwinkeltje van de familie Mansvelt in het centrum van Budel. Reden om in deze Aa-kroniek aandacht te schenken aan deze familie en aan het winkeltje.
Inleiding
Ze waren vroeger in elk dorp te vinden, zo’n snoepwinkeltje waar je als kind op zondag je wekelijkse zakgeld besteedde aan iets lekkers. Na veel wikken en wegen maakte je een keuze uit het vele uitgestalde lekkers op de toonbank of in de glazen potten. Generaties langs kochten de Budelse kinderen hun toverballen, drop, zoethout, schuimblokken of noga bij ‘Lexke’. Ook de buitendorpse schooljeugd van de MULO en de LTS wist het winkeltje te vinden alvorens men weer naar huis fietste. De naam ‘Lexke’ roept bij velen nog steeds blije jeugdherinneringen op. In 1912 begon de familie Mansfelt met dit winkeltje en op 9 januari 1993 kon men er de laatste ‘kluutjes’ kopen, toen ging de winkeldeur voorgoed op knip.
De familie Mansfelt en Lexke
In 1902 kwam het gezin Mansfelt met vijf kinderen vanuit Eindhoven naar Budel en vestigde zich in aan de Markt, achter het Schepenhuis, nu Markt 24. Het gezin Mansfelt-van Oorschot telde oorspronkelijk zeven kinderen, die allen te Eindhoven waren geboren:
1. Adrianus Alexander Carolus * 01-09-1886 / † 23-03-1972
Janus was evenals zijn vader leerlooier en schoenmaker; hij startte in Budel met een schoenmakerij en schoenenwinkel. Janus trouwde in 1916 met Anna Maria van Daal (1892-1962) uit Weert. Uit hun huwelijk werden 9 kinderen geboren: Nel, Jo, Leen, Jen, Harrie, Sjef, Ria, Toos en Door.
Zoon Jo (1919-1986) trouwde met Toos de Groot. Zij namen in 1953 het winkeltje van oom Lex en tante Gondje over.
2. Alexander Johannes * 15-02-1888 / † 13-11-1954
Lex / Lexke was oorspronkelijk bakker, maar ook winkelier in rookwaren en snoepgoed. In 1912 opende hij in Budel aan de huidige Markt 26 een winkeltje dat vooral bij de Budelse kinderen bekend werd onder de naam ‘Lexke’.
Lex Mansfelt trouwde in 1922 met Gondje Houben (1892-1953) uit Weert; hun huwelijk bleef kinderloos. Hun winkel ‘Lexke’ werd overgenomen door oom-zegger Jo Mansvelt.
3. Antonius Gerardus * 07-01-1891 / † 17-08-1893
Hij overleed te Eindhoven, 2½ jaar oud.
4. Johannes Josephus * 21-09-1892 / † 13-12-1914
Hij verleed te Diessen, 22 jaar oud.
5. Allegonda Dorothea Maria * 04-09-1894 / naar Amsterdam
6. Dorothea Johanna Francisca * 11-04-1897 / naar Rotterdam
7. Anna Catharina * 25-09-1898
Jo Mansvelt werd geboren te Budel op 3 juli 1919 en overleed op 66-jarige leeftijd te Weert op 31 mei 1986. Hij trouwde met Toos de Groot, afkomstig uit Hillegom. Jo en Toos kregen vier kinderen: Jèn, Martien, Harrie en John. Toos Mansfelt-de Groot woont nog steeds in het oude winkelpand aan de Markt te Budel.
Het snoepwinkeltje ‘Lexke’
Van generatie op generatie werden door kinderen bij ‘Lexke’ de zondagscenten opgemaakt aan kluutjes en snuik (zoetigheid). Het was echt zo’n snoepwinkeltje waar je eerst een kwartier met je neus tegen de ruit stond te kijken naar al dat lekkers, zoals dropstaaf, zoethout, jodenvet, bakkes-vol, toverballen, snuf ( zwart-wit ) of tum-tumkes (kleine snoepjes).
Was je binnen, dan had je vaak nog minuten nodig om te beslissen wat je voor je stuiver, dubbeltje of kwartje zou kopen.
Lexke Mansfelt, later getrouwd met Gondje, was vanuit Eindhoven naar Budel verhuisd en begon in 1912 met een snoepwinkeltje. Met dit winkeltje hebben zij hun hele verdere leven de kost verdiend tot 1952/1953.
Een aardige anekdote uit die tijd was ook het volgende voorval bij Gondje, de vrouw van Lexke. Een drietal kinderen stond in de winkel om snoep te kopen: het eerste kind vroeg voor één cent drop, Gon moest daarvoor de trap op; ook het tweede kind vroeg voor één cent drop, Gon ging weer de trap op. Toen het derde kind aan de beurt was, vroeg dat kind eerst voor één cent drop, maar toen Gon weer beneden was, zei dat derde kind alsnog: “Ik wil nog meer drop, want ik heb nòg één cent.” Gon heeft in haar leven die trap heel wat keren betreden. Een typische uitspraak van Lexke was: “Eerst ‘de cent’, dan ‘de kluut’.”
Lexke en Gondje hadden geen kinderen. Toen Gondje op 3 februari 1953 stierf en Lekske naar het bejaardenhuis ging, moest er toch iets gebeuren met het snoepwinkeltje. Jo Mansvelt, een oomzegger van Lexke, had samen met zijn vader en broers een schoenenwinkel, twee deuren van Lexke vandaan. Jo en zijn vrouw Toos waren van mening dat het snoepwinkeltje in de familie moest blijven en besloten de winkel voort te zetten. De taken werden goed verdeeld: Jo deed de inkopen en het bijvullen, Toos deed de winkel en kreeg daar later nog de zorg bij voor haar vier kinderen. De zonen Jèn, Martien, Harrie en John groeiden met het winkeltje op.
Volgens de winkelsluitingswet van die tijd was de winkel door de week open tot zeven uur ’s avonds en zondags tot één uur ‘s middags. In feite was de winkel echter altijd open. Op zondag na de hoogmis kwamen de ouders met hun kinderen om sigaren, sigaretten en snoepgoed te kopen. Dan was het best druk in het winkeltje, want men bleef er vaak een praatje maken met Jo en Toos. Toos had van haar man geleerd om geduld te hebben met kinderen; die stonden vaak wel een half uur te treuzelen met de vraag: wat zal ik nu kopen voor mijn dubbeltje: zoethout of toch die dropstaaf. Later hingen er aan de buitenmuur twee automaten, één met sigaretten en één met drop. Na het overlijden van Jo Mansvelt in 1986 hield Toos het winkeltje nog enkele jaren open.
Toos Mansfelt-de Groot heeft het winkeltje veertig jaar uitgebaat. Zij deed dat tot 9 januari 1993. Toen viel na tachtig jaar voorgoed het doek voor snoepwinkeltje ‘Lexke’. Vanaf 2008 blijft de naam nu echter voortbestaan in het nieuwe ‘Lexke Theatercafé’. Hopelijk kunnen wij daar ook nog heel lang van mooie dingen blijven genieten.
Martien van Dooren